Doen
Durf Groen
2020
AFSTUDEERPROJECT
Communication & MultiMedia Design
Sanne van Deijl
SAMENVATTING
“Ik doe er niks mee.” Dit was de reactie van mijn huisbazin toen ik toestemming wilde vragen voor een geveltuintje. “Je bent nu wel een beetje de zweefteef in het huis met je plantjes.” was een reactie toen ik begon met tuinieren op het dakterras van mijn studentenhuis.
Hier in Tilburg hebben we niet zoveel met groene tuinen. Wij, Tilburgers lijken meer te houden van het gemak van stenen in onze tuinen. Zo’n 64% van het tuinoppervlak in Tilburg is van steen.[1] - Nou das toch kei héndig!? - Nou het blijkt dus niet echt zo te zijn. Het water kan niet in de bodem afstromen als je heel veel steen hebt. Dit zorgt ervoor dat het riool vaak overbelast is en we meer wateroverlast ervaren. Daarnaast houden al die tegels ook warmte vast in de zomer, terwijl bomen en planten juist verkoelend werken. [2]
Nu ben ook ik zo’n Tilburger met een dakterras vol met stoeptegels. Dus besloot ik de uitdaging aan te gaan om te beginnen met het vergroenen van mijn dakterras. Dit proces heb ik als ontwerper gedocumenteerd en geanalyseerd. Is het echt zo gemakkelijk de stap te zetten naar volwaardige tuinvrouw? Voor welke obstakels kom ik te staan? Dit onderzocht ik in mijn artistic research. Ik zocht contact met Tilburgers om erachter te komen hoe zij hierover dachten.
Zo ben ik op pad gegaan om er achter te komen wat de context van het probleem eigenlijk is. Hoe gaan andere partijen eigenlijk om met het motiveren van inwoners met stenen tuin of dakterras zoals ik? Daarvoor sprak ik met de gemeente Tilburg, stichting Steenbreek, burgerinitiatief ‘Blauwe Tuinen’ en Wooncorporatie Tiwos.
Al deze inzichten leiden tot overkoepelende thema’s van het probleem. Deze thema’s waren een voedingsbodem voor het bedenken voor nieuwe frames. De frames zorgden voor een nieuw perspectief wat uiteindelijk vorm heeft gekregen in mijn ‘Proof of Concept’ een starter-kit voor de inwoners in de warmste wijken in Tilburg. Om ze kennis te laten maken met tuinieren en wie weet als er een aantal inwoners overboord zijn zullen er vast meerdere volgen. Net zoals in mijn studentenhuis en vriendengroep.
Op deze website kan je mijn gehele proces doorklikken of gewoon lekker scrollen als je dat fijner vindt. Veel leesplezier!
Methode
Mijn ontwerpersonderzoek heb ik ingericht volgens de methode ‘Frame Innovation’[3]. “The basic idea behind frame innovation is that a shared outlook on an issue i.e. a frame, connects people and organizations to find measures and solutions in a proces of co-creation.” [4] * De methode kun je lezen als vier hoofdfases: begrijpen, inleven, creatief denken en testen & itereren. Deze hoofdfases zijn weer onderverdeeld in fases. De De uitleg van iedere fase, lees je bij de fase zelf (zie inhoudsopgave) [5].
*Disclaimer: de co-creation is niet zo gelopen als verwacht i.v.m COVID-19. Dit is te lezen in de subcategorie veldonderzoek.
Inhoud
Hoofdvraag
Hoe kan ik Tilburgers er toe zetten om hun tuin aan te passen zodat Tilburg klimaatbestendig wordt?
Begrijpen
Archeologie
In deze fase is het van belang dat je de verschillende onderwerpen in je ontwerp vraag globaal gaat onderzoeken. Later in de fase creatief denken helpt de informatie uit de archeologie fase om de frames te bepalen [3].
SAMENVATTING
Volgens verhalen van mensen die tuinieren lijkt er bijna niks mooiers te bestaan dan het zien groeien van door jou gezaaide plantjes die later geoogst kunnen worden. Het is een wispelturig proces [21]. Het heeft een soort behoorlijk romantisch kneuterigheidsgehalte. Het ontstaan van groene grasvelden voor het huis kwam wel van een heel ander soort motivatie. Het keurige groen voor de entree van een kasteel was vroeger een statussymbool dat niemand kon faken. Het riep luid en duidelijk tegen elke voorbijganger: “Ik ben zo rijk en machtig en ik heb zoveel land en lijfeigenen dat ik me al dit extravagante groen kan veroorloven [14].” Het was of is dus een statussymbool dat staat voor geld, prestige en macht. De literatuur over tuinen sleurt me mee in een wereld vol planten, romantiek en aanzien. Wanneer ik terugga naar de werkelijkheid en online research doe over pogingen die gedaan zijn in Tilburg om tuinen te verduurzamen word ik helemaal uit de wereld van aanzien en planten romantiek getrokken. Ik zie kille advertenties voor stoeptegels, krantenartikelen en wetenschappelijke onderzoeken. Er is een website waar ik mijn tuinscore kan berekenen met een lijst van 25 punten die bijdragen aan een klimaatbestendige tuin [19]. Wanneer ik mijn eigen tuinscore bereken ben ik nog verder verwijderd van planten romantiek en aanzien. Ik scoor namelijk met één punt maar zeven procent van de honderd… Ik hoor het mezelf al goed praten: maar hé ik heb geen tuin en geen controle over mijn leefomgeving want ik huur. Ik voel me niet aangesproken…
Klik voor meer achtergrondinformatie over de onderwerpen op de titels hier rechtsboven.
PARADOX
In deze fase kijk je naar wat volgens jou het probleem in stand houdt. Om alertheid en een kritische blik te creëren op de eventuele oplossingen voor het probleem [3].
De informatie over het vergroenen van tuinen is beschikbaar voor de inwoner, alleen de inwoner voelt zich niet aangesproken dus er ontstaat niet direct verandering.
Wat heeft mij zelf zo lang tegen gehouden om te beginnen? Ik las het artikel van Brabants Dagblad over de vele stenen tuinen [2]. Dit onderwerp vond ik interessant vanwege mijn ontwerpvisie. Het ironische is dat ik mezelf helemaal niet aangesproken voelde. Terwijl ik ook die Tilburger ben met een versteend dakterras. Wat was hier aan de hand? Ik voelde me niet aangesproken. Ik heb geen tuin maar een dakterras, ik huur, ik woon met meerdere mensen en heb een lastige huisbazin. Ik kon helemaal niets veranderen, dacht ik. Na twee maanden onderzoek beschikte ik over de informatie en allerlei tips om te beginnen en was er ergens een zaadje geplant in mijn hoofd. Toch was ik terughoudend, ik zag veel beren op de weg, en de ingeving om zelf iets te gaan doen kwam pas zes maanden later.
INLEVEN
Context
In deze fase kijk je naar welke voor de hand liggende partijen invloed hebben op dit onderwerp. Je gaat opzoek naar de drijfveer van deze partijen en op zoek naar hun bijdrage aan de oplossing van dit probleem [3].
In Tilburg zijn dit: Stichting Steenbreek, gemeente Tilburg, burgerinitiatief Blauwe Tuinen en wooncorporatie Tiwos. Ik ging op pad om met hen het gesprek aan te gaan hoe zij omgaan met het stimuleren van het aanpassen van tuinen. Hun reacties heb ik verwerkt in een kort audioverhaal.
De gemeente is opzoek naar verbinding met de stad en heeft liever geen regel- en wetgeving. Blauwe Tuinen is opzoek naar nog meer tuinliefhebbers die andere bewoners weer kunnen overtuigen. En wooncorporatie Tiwos ziet de obstakels om tuinen aan te passen terug in de sociale huurwoning wijken. Het blijkt toch nog een lastige opgave. De ernst van het probleem bereikt ons niet, we hebben liever geen regel- en wetgeving, we hebben geen cent te makken en we hebben zeker wel andere dingen aan ons hoofd.
Ondanks al deze obstakels werd toch ook ik de enthousiaste boodschapper in mijn omgeving. Zo probeerde ik mijn huisgenoten, vrienden en huurbazin te overtuigen van het belang van een groene omgeving. Voordat ik dit enthousiasme naar een breder publiek kan dragen, vond ik dat ik eerst zelf een poging moest wagen om mijn eigen leefomgeving te vergroenen: artistic resreach.
AUDIOVERHAAL
VELDONDERZOEK
Wat er speelt in Tilburg wordt steeds duidelijker. In deze fase is het de kunst om even al je voorgaand onderzoek los te laten en om als ontwerper zelf jouw ervaring radicaal te verbreden om je zo in te leven in het probleem. Dit zorgt voor een culturele en sociale speelruimte wat leidt tot mogelijke oplossingen waar eerder niet aan is gedacht [3].
Het veldonderzoek is verdeeld in twee onderzoeken: Contact met inwoners, Artistic Research.
(klik op de titels voor het gehele verhaal)
Allereerst ben ik opzoek gegaan naar mogelijkheden om in contact te komen met inwoners. In samenwerking met Tiwos heb ik geprobeerd in contact te komen met zeventien bewoners die vanaf april zouden verhuizen naar een nieuwbouwwoning in Berkel-Enschot. Dit verliep moeizaam in verband met het coronavirus en zoals al aangegeven in de context fase de moeilijkheid om inwoners te bereiken met dit onderwerp. Nu wilde ik niet snel opgeven dus besloot ik een online dilemmaspel te maken om zo toch een poging te wagen om de inwoners te bereiken. Dit mocht helaas niet baten, er kwamen geen reacties.
Hoe kon ik alsnog inzichten krijgen van inwoners? Na meerdere keren mijn hoofd over deze vraag te breken kwam ik tot de ingeving: ik ben zelf ook een inwoner van Tilburg en ook mijn dakterras en gevel zijn allebei van steen. Zo begon ik aan mijn Artistic Research. Artistic Research is een vorm van onderzoek waar je als maker zelf een proces ervaart en dit als ‘kunstenaar’ (maker) waarneemt [23]. Het werd tijd om mijn eigen dakterras en gevel eens te trakteren op wat plantjes. Dit ging niet helemaal zonder obstakels.
Mijn huisbazin bewoog op geen enkele manier mee en een sterke positie om met haar te onderhandelen heb ik niet als huurder. Het uitzoeken van de juiste benodigdheden en de kunst om de planten de juiste leefomstandigheden te geven vroegen veel zelfstudie en ervaarde ik als een tijdrovende taak. Het lijkt makkelijk om te beginnen alleen is er zoveel informatie online dat ik niet wist waar ik moest beginnen. Alleen eenmaal begonnen moet ik toegeven dat ik nu ook een enthousiaste tuinier liefhebber ben geworden. De gigantische voldoening die je ervaart nadat je geduldig hebt gewacht op resultaat. Ondanks dat ik nog aan het begin sta merk ik dat het aanstekelijk is. Zo zijn enkele huisgenoten gaan nadenken over kamerplanten of hebben kamerplanten al aangeschaft. Ook vrienden (die niks met tuinieren hadden) zijn fanatiek begonnen met het laten groeien van hun eerste plantjes. Zo verspreidt zich langzaam mijn tuinier enthousiasme, dat het zoveel impact zou hebben op mijn omgeving had ik aan het begin echt niet verwacht. Ik wist zelf niet eens wat ik ervan moest verwachten. Zelfs mijn huisbazin lijkt er langzaam vrede mee te hebben en het toch niet zo erg te vinden. De motivatie zaadjes zijn geplant in mijn omgeving en nu even het geduld voordat het uitkomt.
CREATIEF DENKEN
Thema's
Bij de fase thema’s probeer je de diepere factoren te begrijpen van de behoeftes en motivatie van spelers in dit bredere veld [3]. Je kijkt naar welke universele thema’s je steeds ziet terugkomen.
[onderzoek] + [analyse] = thema
Hoe ik tot deze thema’s ben gekomen? Dat kan ik het best uitleggen in een schema (zie afbeelding). Ik heb op verschillende manieren onderzoek gedaan: artistic research, literatuur, onderzoeksrapporten en interviews. Uit deze verschillende vormen van onderzoek heb ik gekeken naar de subjectieve woorden, gevoelens, meningen en kernwoorden. Ik heb heel bewust gekeken en geluisterd naar de menselijke waardes van het onderwerp tuinen.
Zo kwam ik in mijn artistic research erachter dat je toch wel over wat kennis moet beschikken om te tuinieren. Het vraagt nogal wat tijd om al die kennis op te doen. In het begin was er weinig tot geen waardering voor groen in mijn studentenhuis., wat uiteindelijk langzaam aan het veranderen is. Als je eenmaal aan het tuinieren bent geslagen en het leuk vindt om te doen dan kan je er veel voldoening uithalen. En dan wanneer je de zaadjes geplant hebt, heb je nogal wat geduld nodig voordat ze uitkomen.
In de literatuur hebben we het even gehad over het ontstaan van tuinen vanwege geld, macht en aanzien [14]. Of over het tuinier proces zelf het wispelturige proces wat heel beïnvloedbaar is en af en toe voor concurrentie zorgt onder de tuinmannen en vrouwen [21]. En dat rozenstruiken in een straat zorgen voor sociaal contact en troost [12].
Naast het literatuuronderzoek en artistic research heb ik ook gekeken naar het adviesrapport ‘Design Thinking & Extreem Weer’. Het is een adviesrapport over hoe je bewoners in Noord-Brabant het best kan benaderen over het onderwerp verharde tuinen en extreem weer [26]. Hieruit zijn vier belangrijke thema’s voortgekomen: lokale kennis, makkelijk, leuk en belangrijk.
Uit mijn onderzoek heb ik veel thema’s gehaald. Ik heb ervoor gekozen om in eerste instantie met de thema’s van mijn artistic research. Kennis, voldoening, geduld, tijdrovend en waardering. Deze vijf woorden hebben een link met tuinieren alleen ze staan voor veel meer. Door het naar een iets abstracter niveau te trekken kom ik los van mijn tunnelvisie en was het makkelijker brainstormen. Op Instagram vroeg ik meerdere mensen om antwoord te geven op de volgende vragen:
-
Waar haal jij je kennis vandaan?
-
Wat is iets tijdrovend waar je een hekel aan hebt?
-
Wat doe jij als jouw geduld op is?
-
Waar haal jij voldoening uit?
-
Wat doe jij als je geen waardering krijgt voor iets wat jij belangrijk vindt?
Hier hebben 32 mensen op gereageerd. De antwoorden hebben ervoor gezorgd dat ik inspiratie kreeg voor nieuwe ideeën die uiteindelijk weer als frames kon bekijken.
FRAMES
Wat als je het probleem zult benaderen alsof het … is, dan … In deze fase kijk je nog eens naar je thema’s. Welke problemen en uitdagingen hebben ook dezelfde thema’s als jouw onderzoek?
Hoe worden die problemen en uitdagingen aangepakt? Om zo naar het onderwerp te kijken genereer je mogelijke oplossingen waar eerst misschien niet aan gedacht is [3].
[Associaties thema’s = nieuw frame]
[Frame + Element vraagstuk = nieuw idee]
Onderneming
[Kennis, voldoening, tijdrovend, geduld en waardering = beginnende ondernemer]
Bij de thema’s van mijn artistic research: kennis, voldoening, tijdrovend, geduld en waardering dacht ik aan een beginnende ondernemer. Je hebt veel kennis nodig, het investeren in een onderneming kan aanvoelen als tijdrovend en je hebt zeker geduld nodig voordat misschien jouw waardering voor jouw onderneming groeit. Hoe zou een ondernemer het vraagstuk rondom het vergroenen van tuinen aanpakken? In Tilburg heb je de ‘BuurtKadoos’. Dit is een doos met vouchers van ondernemingen in de omgeving. Deze ontvang een nieuwe bewoner, om je zo kennis te laten maken met de ondernemers in de buurt en natuurlijk voor klandizie van de ondernemers in de buurt.
Propaganda
[Macht ,beïnvloedbaar en kennis = propaganda campagne]
De drie woorden macht, beïnvloedbaar en kennis heb ik geassocieerd met een propaganda. Wat nou als je bewoners moet beïnvloeden om macht en geld te krijgen? Als je burgers wil bereiken en wil dat ze in op een bepaalde manier actief worden en ook nog eens wil zorgen dat ze een partij kiezen dan spreek je over propaganda (“Propaganda”, z.d.). Je geeft eenzijdige informatie of foutieve informatie om zo te zorgen dat je de bewoners mee krijgt in je verhaal. Nu heb ik ook gemerkt tijdens mijn artistic research; in een bepaalde omgeving hoeft maar een iemand te beginnen dan verspreidt het zich vanzelf. Door de aanwezigheid van mijn planten in huis begonnen mijn huisgenoten voorzichtig ook interesse te tonen in de planten op het dakterras.
PROBLEEMWIJK
[Geen waardering, aanzien en beïnvloedbaar = sociaal probleem]
Geen waardering, aanzien en beïnvloedbaar heb ik geassocieerd met een sociaal probleem in een wijk. De wijk heeft een slecht aanzien, ervaart dat er geen waardering is voor hun leefomgeving en dit blijft elkaar telkens beïnvloeden. Slecht aanzien uit zich in geen waardering en geen waardering uit zich in een slecht aanzien.
Prototypes 1.0
TESTEN & ITEREREN
FUTURES
In deze fase is het de bedoeling om vooruit te denken en te experimenteren met de bedachte ideeën en idealiter te testen met de gebruikers. Dit om uiteindelijk zo’n realistisch beeld te krijgen van een oplossing [3].
Vanwege COVID-19 heb ik wat beperkingen ervaren om de wijk in te gaan. Om toch vooruit te denken en te experimenteren op de manier die wel mogelijk waren ben ik in gesprek gegaan met het Design Collective The Ponies om te praten over een strategie. Met content creator Julie Bours sprak ik over mijn ontwerpvisie. En met fashion designer Elody Emmen over vormen voor mijn eerste testen.
Strategie
Voor een strategie had ik een kernbeeld nodig en een titel die zou staan voor mijn verhaal. Daarnaast kan ik gebruik maken in het verhaal dat ik ook een inwoner ben van Tilburg en voor dit onderzoek niet bezig was met het aanpassen van mijn eigen tuin (dakterras) met mij vele andere Tilburgers. Wat had mij eigenlijk getriggerd om te beginnen aan dit onderzoek? De feiten dat we 64% stenen tuinoppervlakte hebben in Tilburg [1] en dat we zelfs ooit zo ver hebben gekregen om op een dag de warmste stad in Europa te zijn [9]. En niet alleen de feiten hebben mij over de streep gehaald om me in te zetten voor dit onderwerp.
Namelijk ook het zien groeien van mijn plantjes heeft bij mij een zaadje van waardering geplant. De waardering voor de natuur en als we haar wat meer ruimte kunnen geven zou echt geweldig zijn. Dit idee is bij mij ontstaan doordat ik dus zelf ben begonnen met maken van mijn moestuin. Er zijn dus twee gedachtes gaan groeien: hoe kan ik de feiten zo vormgeven dat het de aandacht krijgt van de inwoners en hoe kan ik iets ontwerpen wat de waardering voor planten laat groeien?
Ontwerp visie
Als ontwerper zijn een paar punten die mijn werk typeren ik maak graag iets fysieks in combinatie met een interactie die mensen aan het denken zet. Daarnaast laat ik me vaak inspireren door actualiteit dit maakt mij ook wel een een journalistieke maker.
Prototypes 2.0
Na de frames nog eens naast de strategie te leggen en naast mijn ontwerpvisie ontstonden er twee iteratie: stoeptegel art en de starterkit.
PROOF of concept 1.0
Starter kit
“Volgens mij begint het bij het zien groeien van je eerste drie plantjes.” Iets zien groeien wat jij zelf hebt geplant geeft voldoening. Zo begon het ook bij mij. Later wilde ik ook wel plantjes buiten als ik niet meer in een studentenhuis woon. Alleen waarom niet nu?
Er zijn verschillende obstakels die toekomstige tuinmannen en vrouwen er van weerhouden om te beginnen. De kennis waar moet je beginnen en de voorbereiding het aanschaffen van de juiste spullen. In de compacte tuindoos, een starterkit voor tuinier-beginners, zitten alle benodigdheden om meteen te beginnen met simpele instructiekaartjes. Ook zit er een persoonlijke brief bij van mij met een uitleg waarom ik dit project ben gestart.
Test Starter-kit
Acht personen testen de starter-kit. Vijf ervaren tuinders en drie personen die altijd al wel wilde beginnen alleen niet wisten hoe.
“Stiekem denk ik wel dat ik groene vingers heb en met alle spullen en uitleg van jou wilde ik wel beginnen.” “Ik wilde zoiets altijd wie te doen maar nam nooit de moeite om alles aan te schaffen.” Dit waren een paar reacties op de vraag toen ik vroeg waarom ze mijn starter-kit wel wilde uitproberen. Lees hoe ik mijn test heb opgezet en meer reacties van de testpersonen op de pagina toelichting test + resultaten.
Vervolg
De reacties van de testen waren positief. Natuurlijk zijn er wat kanttekeningen. De proefpersonen hebben gevraagd om een starter-kitje. Wat zal er gebeuren als ik in een versteende wijk in Tilburg deze pakketjes als verrassing door de brievenbussen heen steek? Zouden ze het dan net zo waarderen als de testpersonen? Er is denk ik maar een manier om erachter te komen, het gewoon proberen. Honderd pakketjes door de brievenbus bij vreemdelingen. Om te zorgen dat de pakketjes daar klaar voor zijn zullen ze wel aan een aantal criteria moeten voldoen. Zo blijkt uit de testen en mijn vooronderzoek.
FINAL PROOF of concept
Tilburg is versteend. Zo versteend dat het gevolgen heeft zoals extreme hitte, wateroverlast en geluidsoverlast in onze leefomgeving. De gemeente Tilburg zet zich in om dit te veranderen. Alleen wat kunnen wij als Tilburgers hier zelf aan doen? Want voor een grootdeel zijn het onze tuinen en dakterrassen die bijdrage aan deze gevolgen.
We associëren groen in de stad met het park of het wandelbos en niet met onze tuinen.Het is van belang om eerst op een speelse laagdrempelige manier weer vertrouwd te raken met ‘groen’ in onze eigen leefomgeving. Dit is nodig voordat we massaal onze tuinen gaan aanpassen. In mijn onderzoek ben ik erachter gekomen dat juist dat ‘gewoon’ beginnen zo belangrijk is. Aangezien het vaak lastig is om te beginnen, laten we dan het begin leuk maken.
Zelf ben ik begonnen met een poging tot vergroening op het dakterras en in de gevel van mijn studentenhuis. Het was een uitdaging. Mijn huisbazin zag het allemaal niet zo zitten: “Want wie gaat het onderhouden als jij weg bent?” Op zich een terechte maar frustrerende vraag. Frustrerend want het lijkt voor mij niet meer dan een zaadje planten om een begin te maken aan een groene leefomgeving.
Inzichten van mijn onderzoek leiden tot een nieuwe ontwerpvraag:
‘Hoe kan ik studenten stimuleren om hun leefomgeving te vergroenen zodat ze een bijdrage leveren aan een klimaatbestendiger Tilburg nu en in de toekomst?’
Ik ben me gaan focussen op studentenhuizen in Tilburg. De tuinen van studentenhuizen zijn vaak versteend. En er is een interessante uitdaging namelijk het vergroenen binnen eventuele beperkingen van de huisbaas (grenzen verleggen red.). Daarnaast wist ik welke obstakels er zijn in deze omgeving en heb ik kunnen testen met studenten in deze omgeving.
Het boek ‘Doen Durf Groen’ nodigt studenten uit om zichzelf of anderen uit te dagen om te experimenteren met groen in hun leefomgeving. De uitdagingen in het boek zijn opgesteld aan de hand van de stappen die je doorloopt tijdens een gedragsverandering. Daarnaast nodigt het boek en het Instagram account (@doendurfgroen) uit om vooral te laten zien dat jij de uitdaging aan durft te gaan. Dat delen is belangrijk want zo kunnen ze impact hebben op hun directe omgeving.
Als kritische maker ben ik vaak opzoek naar een speelse vormen die een actueel vraagstuk aankaarten wat kan leiden tot interactie. Voor de vormgeving is gekozen voor speelse en ‘quick and dirty’ uitwerking aangezien dat precies de twee thema’s zijn die centraal staan in het ‘Doen Durf Groen’ project.